Najczęściej zadawane pytania

1. Czym jest delid?

Nazwa delid wywodzi się z angielskich słów "delete", co oznacza usuwanie i "lid", co oznacza wieczko lub pokrywę, ponieważ cały proces rozpoczyna się od usunięcia pokrywy, czyli odpromiennika ciepła (IHS). W Polsce przyjęła się dodatkowa nazwa skalpowanie, ponieważ początkowo używane były wyłącznie noże, żyletki i skalpele właśnie, w celu rozcięcia silikonu klejącego dwa najważniejsze elementy procesora, które w tym procesie trzeba rozdzielić. Dopiero z czasem pojawiły się dedykowane narzędzia, które ułatwiają cały proces, ale niestety nie sprawiają, że cały proces staje się bezpieczny. W skrócie delid/skalp polega na rozdzieleniu dwóch najważniejszych elementów procesora, pomiędzy którymi znajduje się silikon i pasta lub lut, jako spoiwo termiczne (TIM). TIM (ang. thermal interface material) jest wymieniany na (najczęściej) ciekły metal, a sam procesor po wykonaniu tego etapu, jest składany z powrotem lub pozostawiam go w postaci otwartej, jeśli klient sobie tego życzy, ponieważ planuje montaż tzw. direct-die, czyli ramki zabezpieczającej i montażu chłodzenia bezpośrednio na rdzeń procesora z pominięciem IHS. Więcej szczegółów na temat skalpowania znajdziesz w artykule.

2. Czy delid/skalp jest bezpieczny?

Nie i nigdy bezpiecznym się nie stanie. Delid to bezpośredni "atak" na najbardziej wrażliwy element procesora, który nie bez przyczyny jest ukryty pod twardym i odpornym kawałkiem niklowanej miedzi lub innego stopu metali. Tutaj chętnie wspomnę o swojej statystyce mówiącej, że żaden procesor klienta nie został pozbawiony życia będąc w moich rękach, ponieważ za każdą możliwością zaoferowania Wam operowania konkretnego modelu procesora idą miesiące, a czasem lata praktyki i opracowywania najbardziej bezpiecznych metod. Warto wiedzieć, że klienci nie mają się czego bać, ponieważ w razie problemów wymieniam konkretny egzemplarz na tą samą sztukę modelową. Nie wymieniam jedynie wadliwych egzemplarzy, które zamiast na operację, powinny trafić na RMA do producenta. W takich sytuacjach informuję klienta, że skorzystanie z usługi nie naprawi takich problemów, jak obsługa tylko niektórych banków pamięci RAM lub wyskakujące błędy przy używaniu aplikacji wykorzystujących HT (wielowątkowość).

3. Czy mogę wykonać delid samemu?

Jeśli konkretny procesor jest Twoją własnością, to nikt nie ma prawa zabronić takiej próby. Warto jednak znać wszystkie ryzyka i niebezpieczeństwa jakie niesie taki proces przez niedoświadczone osoby. To nie tylko ryzyko uszkodzenia delikatnego krzemu rdzenia, ale również możliwość zarysowania praktycznie niewidzialnych ścieżek podczas czyszczenia starego kleju, urwanie jakichś komponentów pasywnych (tranzystory, rezystory i cewki) lub doprowadzenie do zwarcia w przypadku nieodpowiedniej aplikacji ciekłego metalu, który jest bardzo dobrym przewodnikiem! Odpowiadam - TAK, ale warto sobie przeliczyć czy opłaca się kupować sprzęt i poświęcać czas na przygotowanie się do skalpowania jednej lub kilku egzemplarzy.

4. Co obejmuje proces skalpowania procesora?

Jest to kompleksowa usługa, która zawiera etapy: otwarcie procesora, dokładne oczyszczenie IHS i samego procesora, izolacja styków i wszystkich narażonych elementów na zwarcie, nałożenie ciekłego metalu (najczęściej TG Conductonaut), poprawny montaż IHS i wysyłka zwrotna do klienta na wskazany adres (rekomenduję paczkomaty).

5. Co się dzieje z gwarancją procesora?

Gwarancja producenta pozostaje nienaruszona, ponieważ producent nie zagląda pod IHS, a sam procesor przez zastosowanie identycznych procedur klejenia jest sklejony jak oryginał. Jeśli podczas trwania gwarancji producenta dojdzie do uszkodzenia mechanicznego procesora (np. zerwanie komponentów pasywnych od strony złącza, pęknięcie PCB lub mocne jego zarysowanie), to gwarancja jest naturalnie anulowana. Na sam delid daję gwarancję bliżej nieokreśloną w czasie, więc jeśli po długim czasie użytkowania zostanie przerwane napięcie powierzchniowe ciekłego metalu ze względu na nietypowe korzystanie lub ustawienie CPU i jego temperatury pogorszą się, to bez problemu takie egzemplarze poprawiam, a jedynym kosztem dodatkowym jest w takim przypadku wysyłka.

6. Jak długo trwa proces skalpowania?

Każdą usługę skalpowania staram się realizować priorytetowo, więc od otrzymania CPU do wysyłki najczęściej nie mija więcej, niż 24 godziny. Jednak zastrzegam sobie prawo do wydłużenia czasu realizacji usługi do 2-3 dni, gdy ilość zakolejkowanych klientów będzie duża. Dokładam wszelkich starań, aby jak najszybciej zwrócić gotowy procesor, ponieważ mam świadomość, że rzadko na stanie posiada się procesor na zastępstwo.

7. Jakie są korzyści z procesu skalpowania?

Największą korzyścią jest zmniejszenie temperatur procesora, tym samym zwiększenie możliwości dalszego OC. Zdarzają się sytuacje, zwłaszcza w przypadku starszych procesorów, w których stan spoiwa termicznego między rdzeniem, a IHS jest w agonalnym stanie, co przekłada się na fatalną wydajność termiczną. W takich przypadkach korzystanie z CPU przy wykonywaniu prostych operacji na komputerze jest niemal niemożliwe. Niektóre procesory nie mają problemów z przegrzewaniem się, natomiast występują w nich kłopoty z różnicami temperatur między poszczególnymi rdzeniami i na taki problem delid/skalp również jest rozwiązaniem.

8. Czy są jakieś dodatkowe ryzyka po skalpowaniu procesora?

Jedynym ryzykiem, po dobrze wykonanej usłudze jest degradacja samego ciekłego metalu lub jego wypłynięcie przy nietypowym korzystaniu ze sprzętu (np. częsty transport). W obydwóch przypadkach gwarantuję poprawienie usługi, gdy taka sytuacja się wydarzy. Jedynym kosztem dodatkowym jest przesyłka, ponieważ za wykorzystany materiał do poprawek nie pobieram żadnych opłat. Wymienione ryzyka nie zagrażają żywotności procesora, a jedynie chwilowo (do momentu poprawy) mogą je unieruchomić wysokimi temperaturami, jakie mogą się pojawić.

9. Czy skalpowanie zwiększa wydajność procesora?

Tak, jeśli temperatury tą wydajność wcześniej ograniczały. Skalpowanie procesora nie jest żadną ingerencją w technologię czy litografię w jakiej procesor został wytworzony. Przykładowo jeśli Twój procesor pracuje wyłącznie w parametrach podanych przez producenta, pomimo posiadania odblokowanego mnożnika, ponieważ temperatury sprawiają, że jego wydajność jest skracana, to wtedy skalp pozwoli zwiększyć jego wydajność. W przeciwnym wypadku jedynie z dobrych temperatur uda się zrobić jeszcze lepsze temperatury pracy - nie zdarzyło się, żeby jakikolwiek procesor miał gorsze temperatury po wykonaniu usługi. Jeśli z taką sytuacją miałeś/aś styczność, to usługa została źle wykonana.

10. Czy delid jest trudny?

Kiedyś odpowiedział bym - NIE. Dzisiaj odpowiadam - BARDZO. Przy przejściu z ósmej na dziewiątą generację procesorów Intel, poziom trudności urósł kilkukrotnie w porównaniu na przykład do poczciwej serii Haswell (4XXX), które przy użyciu dobrych narzędzi można było opanować z zamkniętymi oczami, zwłaszcza przy drugim lub trzecim podejściu. Współczesne generacje od dziewiątej do czternastej i nowszych, wymagają sporo uwagi, skupienia, doświadczenia i sprzętu, aby nie uszkodzić rdzenia lub elektroniki ukrytej w okolicy odpromiennika ciepła (IHS). Na razie nie zapowiada się, aby poziom trudności skalpowania procesorów z obecnych i nadchodzących generacji miał zostać ułatwiony. Poziom trudności jest głównym wyznacznikiem ceny dla poszczególnej generacji.

11. Czy skalpowanie procesora wpływa na jego temperaturę?

Tak. Tylko raz zdarzyło się, że skalpowanie procesora poskutkowało tymi samymi temperaturami, jakie były przed skalpowaniem, a było to spowodowane rzadkim zjawiskiem idealnie nałożonego TIM na rdzeniu bez bąbli powietrza i innych niepożądanych defektów. Temperatury są głównym i często jedynym powodem do skorzystania z usługi.

12. Czy skalpowanie zmniejsza żywotność procesora?

Usługa skalpowania procesora, to nie chiptuning silnika w samochodzie. W przypadku CPU działa to zupełnie odwrotnie do wspomnianego chiptuningu i żywotność takiego procesora po poprawieniu jego temperatur wręcz wydłuża jego żywotność i daje możliwość podjęcia próby zwiększenia wydajności poprzez podkręcanie.

13. Czy każdy procesor można skalpować?

Tak i nie. Każdy procesor przeszedł niemal identyczną drogę jeśli chodzi o kwestię montażu na linii produkcyjnej, więc w teorii każdy taki proces można odwrócić o 180° umożliwiając dostanie się do samego rdzenia procesora, aby wykonać usługę. W praktyce na przeszkodzie często stoją materiały zastosowane jako spoiwo termiczne oraz ilość i gęstość rozmieszczonych komponentów aktywnych i pasywnych pod odpromiennikiem ciepła (HS) procesora. Każdy da się otworzyć, jednak przy niektórych modelach czas, jaki trzeba na taką próbę poświęcić i wysoki procent niepowodzenia operacji jest niewspółmierny jest zbyt wysoki, aby zaoferować usługę dla niektórych modeli na szerszą skalę.

14. Czy po wykonaniu usługi muszę nałożyć nową pastę?

Tak, rekomenduję nałożenie nowej porcji pasty termoprzewodzącej każdorazowo po zdjęciu chłodzenia z procesora. Mówi się, że nałożenie dwa razy chłodzenia na tą samą pastę termoprzewodzącą, może być powodem zawieruszenia się bąbelków powietrza pomiędzy procesorem, a chłodzeniem. Poza tym, jeśli trafia do mnie nieoczyszczony procesor, to przed lub w trakcie wykonywania usługi cały procesor jest dokładnie czyszczony.

15. Czy skalp jest legalny?

Tak, jest legalny. Warto jednak pamiętać, że skorzystanie z usługi nie musi, ale może anulować gwarancję producenta procesora, jeśli ta nadal obowiązuje.

16. Czy skalp jest konieczny do osiągnięcia lepszych wyników?

Nie, ponieważ zdarzają się egzemplarze zwłaszcza w serii HEDT (np. LGA2066v3 od Intel), które są tak dobre po wyjęciu z pudełka, że nie zawsze warto ingerować w ich konstrukcję usługą skalpowania.

17. Czy są jakieś specjalne techniki skalpowania?

Niektóre procesory wręcz wymagają nietypowych technik. W tej kwestii bardzo ważne jest doświadczenie i znajomość budowy danego modelu procesora, ponieważ niektóre procesory nie mogą być skalpowanie zgodnie z wyznaczonymi punktami orientacji, a na przykład z odwróceniem o 180° lub do góry nogami - w zależności od używanych narzędzi. Przy pierwszym podejściu, ta jedna próba może okazać się ostatnią dla konkretnego modelu, więc warto oddać wykonanie tej usługi komuś, kto się na tym zna. Techniki nie dotyczą wyłącznie otwierania procesora, ale również odpowiedniego klejenia i siły nacisku. Przy dużych powierzchniach IHS (np. w HEDT od INTEL), trzeba użyć specjalnej techniki montażu IHS, aby ciekły metal nie uciekł z rdzenia przy pierwszym uruchomienia PC.

18. Czy skalpowanie ma jakieś negatywne skutki?

Poprawne wykonanie usługi nie ma żadnych negatywnych skutków i w najgorszym wypadku może zakończyć się tymi samymi temperaturami, jakie były przed skorzystaniem z usługi. Negatywne na pewno może mieć nieumiejętne lub złe wykonanie usługi i mogą to być następujące skutki: pogorszenie temperatur pracy, utrata gwarancji lub całkowite zniszczenie (zwarcie) procesora i całego PC.